Masahisa Fukase – Private Scenes

7 september – 12 december 2018

Het levenswerk van de Japanse fotograaf Masahisa Fukase (Hokkaido, 1934-2012) is ruim twintig jaar lang grotendeels ontoegankelijk gebleven als gevolg van een val waarbij de kunstenaar blijvende hersenschade opliep. Na zijn dood werden de archieven geleidelijk ontsloten, waarbij een weelde aan nooit eerder getoond materiaal werd aangetroffen. Foam presenteert een grootschalig retrospectief met originele prints, afkomstig uit de Masahisa Fukase Archives in Tokio. Behalve de toonaangevende serie ‘Ravens’, waarmee Fukase wereldberoemd werd, bevat de tentoonstelling belangrijke fotoreeksen, publicaties en documentatiemateriaal, daterend van begin jaren 60 tot 1992. Samen vormen de werken een bijzondere visuele biografie van een van de meest radicale en experimentele fotografen van de naoorlogse generatie in Japan.

Visuele biografie
Fukase’s worsteling met verlies en depressie komt op vaak speelse wijze tot uiting in zijn werk. Zijn onderwerpen zijn persoonlijk en uiterst intiem: gedurende de jaren figureerden onder meer zijn vrouw Yoko, zijn stervende vader en zijn geliefde kat Sasuke in nu eens ludieke, dan weer zwaarmoedige beeldverhalen. Tegen het einde van zijn werkende leven richtte de kunstenaar de lens steeds vaker op zichzelf. De ongekende hoeveelheid zelfportretten – voorlopers van de tegenwoordige selfie – getuigt van de zonderlinge, bijna obsessieve manier waarop de kunstenaar zich verhield tot zijn omgeving – en zichzelf.

Meesterwerk
Fukase werkte vrijwel uitsluitend in series, waarvan sommige in de loop van meerdere decennia tot stand kwamen. De fotograaf zou vooral bekend komen te staan om zijn ‘Ravens’ (1975-1985), een atmosferisch en associatief beeldverhaal dat gestalte kreeg tijdens een reis naar zijn geboortestreek Hokkaido en dat zou uitgroeien tot zijn meesterwerk. Het gelijknamige boek werd in 2010 door het British Journal of Photography uitgeroepen tot het beste fotoboek van de afgelopen 25 jaar. De zwermen raven, een teken van naderend onheil, vormen een metafoor voor de gemoedstoestand waarin Fukase verkeerde bij het uiteenvallen van zijn huwelijk met zijn tweede vrouw Yoko. Minder bekend is het feit dat Fukase zijn beroemde raven ook in kleur fotografeerde. De zeldzame kleurenpolaroids uit de serie ‘Raven Scenes’ (1985) zijn voor het eerst buiten Japan te zien.

Familiekroniek
De scheidslijn tussen uitbundige levensvreugde en persoonlijk verlies was al vroeg een terugkerend thema in het oeuvre van Fukase. In de tentoonstelling ‘Kill the Pig’ (1961) presenteerde Fukase experimentele vormstudies van zijn zwangere vrouw en hun doodgeboren kind samen met foto’s van een slachthuis: een even macabere als speelse reflectie op liefde, leven en dood. ‘Memories of Father’ (1971-1987) toont het leven, de aftakeling en uiteindelijke dood van zijn vader; een teder eerbetoon en tevens indringend memento mori. De afwisselend komische en serieuze groepsportretten in de serie Family (1971-1989), waarvoor Fukase zijn familie jaar in jaar uit portretteerde in de fotostudio van zijn ouders, vormen een ongebruikelijke familiekroniek.

Zelfportretten
Fukases eigenzinnige beeldtaal en onuitputtelijke experimenteerdrang culmineerden in de wild beschilderde selfies en straatscenes uit de series ‘Private Scenes’ (1990-1991), ‘Hibi’ (1990-1992) en ‘Berobero’ (1991). De beelden verhalen Fukases omzwervingen door de straten en het nachtleven van Tokio. De werken werden drie maanden voor Fukases noodlottige val gepresenteerd in de tentoonstelling ‘Private Scenes’ (1992), samen met ‘Bukubuku’ (1991): performatieve zelfportretten van de kunstenaar in zijn bad (gemaakt met een Nikonos-camera). De prints zijn voorzien van een digitale datumstempel, typerend voor het late werk van Fukase. De werken vormen samen een eigenaardig dagboek en markeren de dagen, maanden en jaren die Fukase in eenzaamheid doorbracht, spelend in zijn isolement.

Biografie
Masahisa Fukase werd geboren in 1934 in Bifuka, in het noorden van het eiland Hokkaido. Als oudste zoon was hij voorbestemd de in 1908 door zijn grootvader opgerichte fotostudio over te nemen. In 1952 verhuisde hij naar Tokio om fotografie te studeren. Zijn tentoonstelling ‘Kill the Pig’ bracht de fotograaf in 1961 zijn eerste erkenning. Drie jaar na het plotselinge vertrek van zijn eerste vrouw trouwde hij in 1964 zijn grote liefde Yoko, die twaalf jaar lang zijn belangrijkste inspiratiebron zou blijven. In 1974 richtte hij de Workshop Photography School op samen met de bekende Japanse fotografen Shomei Tomatsu, Eikoh Hosoe, Noriaki Yokosuka, Nobuyoshi Araki and Daido Moriyama. Hun werk werd gezamenlijk gepresenteerd in de toonaangevende tentoonstelling New Japanese Photography in MoMA (New York), waarmee een nieuwe generatie Japanse fotografen voor het eerst in het westen werd geïntroduceerd. Fukases scheiding van Yoko in 1976 markeerde het begin van de ‘Ravens’, maar resulteerde eveneens in zwaarmoedigheid en overmatig drankgebruik. In 1992 viel Fukase onder invloed van alcohol van de trap, waarna hij twintig jaar in coma lag. Na zijn dood in 2012 werd zijn werk geleidelijk ontsloten door het Masahisa Fukase Archief, dat in 2014 in Tokio werd opgericht.

Werk van Fukase is te zien geweest in onder andere MoMA (New York), Victoria and Albert Museum (London), ICP (New York), Fondation Cartier pour l’Art Contemporain (Parijs) en Tate Modern (Londen). Zijn werk is opgenomen in collecties van onder meer het Victoria and Albert Museum, Tate Modern, SFMoMA, The Metropolitan Museum of Art, The Getty Museum en diverse privécollecties.

Masahisa Fukase – Private Scenes kwam tot stand in samenwerking met Tomo Kosuga, directeur van de Masahisa Fukase Archives. De werken zijn in bruikleen van de Masahisa Fukase Archives, vertegenwoordigd door Michael Hoppen Gallery. Foam dankt Simon Baker, directeur van het Maison Européenne de la Photographie, en Les Rencontres d’Arles voor hun advies en betrokkenheid.

Deze tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door de Japan Foundation. Met speciale dank aan Kyotographie en Frameman.

Foam
openingstijden
van 7 september t/m 12 december 2018
maandag t/m woensdag: 10.00-18.00 uur
donderdag en vrijdag: 10.00-21.00 uur
zaterdag en zondag: 10.00-18.00 uur
adres
Foam Fotografiemuseum
Keizersgracht 609
1017 DS  AMSTERDAM
www.foam.org